Działo się to wprawdzie wiele lat temu, kiedy nikt nie miał pojęcia o tym, że powstanie koncern Stellantis. Taki jednak powstał i połączył Grupę FCA z Grupą PSA. W związku z tym pozwalamy sobie czasem na pisanie także o Fiatach. Z reguły tych współczesnych, ale Fiat X1/9 był na tyle ciekawym modelem, że warto przybliżyć jego sylwetkę pół wieku po tym, jak samochód oficjalnie zaprezentowano.
Centralnie umieszczony silnik, kształt klina, chowane reflektory – Fiat dokładnie 50 lat temu zaprezentował swój mały supersamochód. Dwumiejscowe auto z nadwoziem typu targa ujrzało światło dzienne 26. listopada 1972 roku i było pierwszym samochodem tej włoskiej marki z centralnie umieszczoną jednostką napędową.
Fiat jest najbardziej znany z modeli, które poprzez swoją konstrukcję oferowały inteligentne, praktyczne i przystępne cenowo rozwiązania dla ogółu społeczeństwa. Modele takie jak 500, 127, Panda i Uno/Punto są doskonałymi przykładami ponadczasowego wysiłku włoskiej marki, aby demokratyzacja motoryzacji stała się rzeczywistością. Jednak obok tych wysiłków Fiat stworzył również serię bardzo wyjątkowych samochodów sportowych, w największym stopniu honorujących jego włoskie pochodzenie. Jeden z nich, bardzo wyjątkowy X1/9, obchodzi dziś 50. urodziny.
W 1969 roku studio Bertone stworzyło prototyp Autobianchi A112 Runabout. Futurystyczny pojazd o kształcie klina był całkowitym pozbawiony dachu. Za projektem ekstremalnych linii samochodu krył się Marcello Gandini, mistrz projektowania ze szczególnym zamiłowaniem do tego szczególnego stylu, który umieścił swój podpis na legendarnych modelach, takich jak Lamborghini Miura i Countach, Alfa Romeo 33, Carabo i Lancia Stratos. Trzy lata po prezentacji Runabouta, Gandini zawarł swoje ulubione linie w Fiacie X1/9, samochodzie sportowym z centralnie umieszczonym silnikiem i tylnym napędem, który mimo skromnego pochodzenia przypominał „supersamochód”.
Czterocylindrowy silnik o pojemności 1.290 cm³ i mocy 75 KM, montowany poprzecznie, pochodził z modelu 128, ale inżynierowie z X1/9 umieścili go przed tylną osią. Ten wybór, oprócz lepszego rozłożenia masy i bardziej sportowego charakteru, pozwolił na utrzymanie bardzo niskiej przedniej części, w której poza chłodnicą nie mieściły się żadne części mechaniczne. Chowane reflektory dopełniały sportowego, ale jednocześnie prostego wizerunku. Pomiędzy silnikiem a dwumiejscową kabiną pasażerską, inżynierowie znaleźli miejsce także na 48-litrowy zbiornik benzyny, dopełniając koncentrację masy w środku pojazdu. W połączeniu z niezależnym zawieszeniem i układem hamulcowym wykorzystującym tarcze przy wszystkich kołach, X1/9 jest słusznie identyfikowany jako prawdziwie sportowy model.
Jedną ze specjalnych cech X1/9 był zdejmowany dach, który przekształcał model z coupe w targa. Gandini zadbał o to, aby pod maską było wystarczająco dużo wolnego miejsca, aby zmieścić dach, natomiast za silnikiem znajdował się mały bagażnik.
Stylistyka i charakterystyka dynamiczna X1/9 skłoniły Fiata i Abartha do rozważenia udziału w rajdach, ale ostatecznie zaangażowanie modelu było ograniczone, pozostawiając chwałę przyszłej Lancii Stratos.
W latach 1972-1982 Fiata X1/9 produkowano w zakładach Bertone, po czym przeniesiono ją i zakończono w legendarnym Lingotto, natomiast od 1982 roku, kiedy silnik został zastąpiony jednostką o pojemności 1.5 litra (i mocy 85 KM), cały proces produkcji wziął na siebie włoski producent nadwozi (zakład Bertone w Turynie). Auto otrzymywało od tej pory logo Bertone. Miało też dwukolorowe nadwozie i skórzaną tapicerkę.
Z całkowitą produkcją sięgającą około 150.000 sztuk do 1989 r., X1/9 odniósł szczególny sukces również w Stanach Zjednoczonych. Produkowano również wersję z kierownicą po prawej stronie. Dzięki dynamicznemu wyglądowi udało mu się kontynuować tradycję Fiata, polegającą na budowaniu niedrogich samochodów sportowych, które wbrew swoim skromnym początkom zostały zestawione z niezwykle silną osobowością.
Warto przypomnieć, że w plebiscycie na Europejski Samochód Roku 1974 Fiat X1/9 zajął drugie miejsce ustępując jedynie Mercedesowi 450 S.
Fiat X1/9 mierzył 383 cm długości, 157 cm szerokości i 117 cm wysokości. Rozstaw osi minimalnie przekraczał 200 cm. Auto było lekkie – ważyło od 880 do 962 kg. Przedni bagażnik, ten, w którym można było schować dach, miał 125 litrów pojemności, tylny – 155 litrów. Ładowność była mocno ograniczona – wynosiła tylko 200 kg.
W zasadzie samo nasuwa się porównanie do pierwszej generacji Alpine A110, który to model wówczas już powoli kończył swoją karierę rynkową. Zerknijmy na podstawowe parametry obu modeli:
Fiat X1/9 |
Alpine A110 |
|
lata produkcji |
1972-1989 |
1963-1974 |
liczba miejsc |
2 |
2 |
nadwozie |
coupe / targa |
coupe |
długość |
3.830 mm |
3.850 mm |
szerokość |
1.570 mm |
1.550 mm |
wysokość |
1.170 mm |
1.120 mm |
rozstaw osi |
2.202 mm |
2.110 mm |
masa własna |
od 880 kg |
od 544 kg |
moce silników |
75-85 KM |
90-138 KM |
pojemność zbiornika paliwa |
48 l |
38 l |
Krzysztof Gregorczyk; zdjęcia: Stellantis / Wikipedia
Galeria
